Cyngor Cymru
TRYCHINEB A SYNNODD CYMRU
ABERFAN
Ar y 21ain o Hydref 1966 cwympodd tirlithriad o glo a gwastraff lawr mynydd Aberfan arno i'r ysgol gynradd leol Pant Glas am 9:15 y bore! Bwrodd y tirlithriad fferm du a fferm oedd yn agos i'r ysgol! Bu farw 166 o bobl yn y digwyddiad erchyll yma , 116 ohonynt oedd yn blant a'r gweddill oedd yn oedolion .
Cofio Aberfan 50 mlynedd
Mae hi'n 50 mlynedd eleni yn cofio'r erchylltra a ddigwyddodd nol yn 1966. Teulu a Ffrindiau yn dod at ei gilydd yn fynwent Aberfan er mwyn cofio a rhoi blodau lawr am deulu a ffrindiau bob blwyddyn!
BETH DIGWYDDODD
Roedd hi'n fore braf a heulog yn Aberfan ac roedd Plant ysgol gynradd Pant Glas newydd ddod allan o wasanaeth. Daeth y plant allan o wasanaeth yn hapus a llawn hwyl yn canu ' all things bright and beautyfull' . Ddechreuodd pawb eistedd i lawr yn barod i ddechrau'r wers pan ddaeth sŵn enfarthol o dŷ allan. Sŵn a chrynodd yr ysgol a ddaeth blanced o dawelwch dros y dosbarth , ddechreuodd llwch a mwg adeiladu ar y ffenestri'r dosbarth ac eiliadau ar ôl saethodd tomen o wastraff o glo triwyr ffenestri ! Dywedodd Ifan Edwards 'landlord' o'r tau lawr yr hewl gall clywed y swm o’r trwst o ei thŷ lawr yr hewl! Dywedodd " Clywais swm tebyg i daranau yn dod yn agosach atom pan glywais BANG , yna hollol dawelwch! Rhedais lawr yr hewl i weld ysgol Pant glas o dan domen o gerrig a gwastraff! Dorrais i lawr i'r llawr bron bodda yn fy nagrau! Roedd hi'n 9:15 y bore ac roedd hi'n pum munud cyn egwyl .Galwais 999 gan geisio rhoi'r rhifau i mewn i'r ffon gan fod fy nwylo a fy holl gorff yn crynu mewn ofn! Daeth y gwasanaethau argyfwng o fewn 15 munud o law ! Pan gefais alwad yn ddweud roeddwn Wrth wedi colli fy merch fach , Elin Edwards dim ond 4 oedd hi! " Ar ôl y digwyddiad gweithiodd teulu ffrindiau , cymdogion am 10 awr yn ceisio achub y corff o danno! Dim dimond ysgol Pant Glas bwriodd y tirlithriad o’n ddwy fferm oedd yn agos i Bant Glas ar y cyfnod! Bu farw sawl oedd yn byw yn y ffermdai ar y pryd! Collodd Gareth Edwards ei ladd y diwrnod hynny yn anffodus , dyma ei ferch Anwen yn siarad â ni amdano ei thad. " 'Legend' oedd fy nhad, dyna un gair sy'n ei ddisgrifio! Roedd fy nhad yn ddyn oedd yn edrych allan am bawb roedd yn aelod adnabyddus a gweithgar. Pan glywais o fy mam bod dad wedi marw , roeddwn ni'n meddwl bod fy mywyd wedi dod i ben! Rwyf dal yn ymddangos bob dydd Sul ar bwys bedd fy nhad , er mae wedi mynd yn gorfforol mae dal yma yn fy nghalon!
Ond pwy oedd ar bau?
Cwympodd yr holl wastraff o ben mynydd Aberfan allan o weithdra 7, y pyllau glo. Ar ôl i'r digwyddiad roedd tomen o wastraff yn ganol dref Aberfan a wnaeth e gostio £150,000 i'r cyngor ei symud a glanhau! Yn ol bob son roedd y cwmni yn gwybod bod y tomen yn llithro 5 diwrnod cyn y digwyddiad ond wnaeth dim byd i'w stopio! Cymerodd wythnosau i symud yr holl wastraff roedd 100,000M3 o wastraff yn gyfan!