Amsterdam
Centrum
GESCHIEDENIS ARTIS
GESCHIEDENIS AMSTERDAM
Recent archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat al lang voordat van Amsterdam sprake was er al bewoning was in de omgeving van de (latere) Amstel en het IJ. Bij het graven van tunnels en ondergrondse stations voor de Noord/Zuidlijn van de Amsterdamse metro zijn door de archeologen van de Gemeente Amsterdam, onder leiding van stadsarcheoloog prof. dr. Jerzy Gawronski, veel voorwerpen van grote diepte naar boven gehaald uit de bodem van de rivier de Amstel, daar waar nu het Damrak en het Rokin liggen. Archeologische vondsten zijn er uit de Nieuwe steentijd, tot zo'n 4.600 jaar geleden en uit de Romeinse tijd, van circa 2.000 jaar geleden.
De geschiedenis van het eigenlijke Amsterdam begint omstreeks het jaar 1000. Toen werd dit moerassige gebied, Aemestelle genoemd, vanuit de Utrechtste regio stukje bij beetje ontgonnen. Vanaf verschillende bestaande veenstromen werden aan weerszijden afwateringssloten gegraven en ontstond een boerengemeenschap van landontginners, zoals ook elders in het veengebied tussen het Gooi en de Hollandse duinen. Toen het veen als gevolg van ontwatering begon in te klinken moesten dijken worden aangelegd om het inmiddels lager gelegen land tegen het water te beschermen.
In de 13e eeuw leidde dit tot aanleg van dijken langs de Zuiderzee en het IJ. In de monding van de Amstel kwam een dam te liggen. Een deel van de Amstel zoals we die nu kennen zou mogelijk gegraven kunnen zijn. Dit werd de basis van een handelsnederzetting die uiteindelijk tot de machtige handelsstad Amsterdam zou uitgroeien.
Op de dijk langs de westoever (nu de Niewendijk) verrezen rond 1225 de uit archeologisch onderzoek oudste bekende (houten) huizen van Amsterdam die niet aan agrarische doeleinden waren gerelateerd. Wat later raakte ook de dijk aan de oostkant bewoond (nu Warmoesstraat). Tussen beide oevers werd, rond 1250, een dam met sluizen gebouwd (de huidige Dam). De monding van de Amstel, het huidige Damrak, werd zo de eerste zeehaven van de kleine nederzetting. Het Rokin, aan de landzijde van de Dam, werd een binnenhaven.