Energia
IKERKETA
Zer da energia?
Gorputz baten energia, gorputz horrek inguruan edo gorputza bera aldatzeko duen ahalmena da. Energia eta indarra ez dira kontseptu berdinak, hau da, kontseptu bi honeek antonimoak dira.
Energia Berriztagarriak
Eguzki energia
Eguzki-energia eguzkitik Lurrera erradiazio elektromagnetiko itxuran iristen den energia mota da. Eguzkia energi iturri agortezina eta berriztagarria da, eta energia termikoa edo elektrizitatea sortzeko erabiltzen da batez ere.
- Abantailak:
- Eguzki-energia garbia da, berriztagarria.
- energia-kantitate handiak lortzeko erabili daiteke
- Desabantailak:
- zabalgune handiak bete behar dira
- urte osoan zehar egon behar da eguzkia (gutxigora behera)
Itsas energia
Itsas-energia itsasoko olatu eta itsasaldietatik lor daitekeen energia berriztagarria da. Kontuan hartu behar da urak Lurraren %70 inguru estaltzen duela. Uraren mugimendu konstanteak, energia zinetikoa sortzen du denbora guztian, eta metodo desbedinak erabiliz,energia zinetiko hori elektrizitatean bihur daiteke.
- Abantailak:
- Edozein klimetara eta edozein lurraldetara egoki daiteke.
- Ixila da
- Ez dute batere kutxatzen
- Desabantailak:
- Kostu ekonomiko handia.
- Potentzia energi mugatua.
Elektrikoa
Energia elektrikoa edo elektrizitate energia bi punturen arteko desberdintasun potentzialetik sortutako energia da. Energia elektrikoa hainbat energia motatan eraldatu daiteke: energia mekanikoa, energia termikoa, eta abar.
- Abantailak:
- Isurketak eza
- Elektrizitatea petrolioa baino merkeagoa da.
- Elektrizitatea ornitzeko sarea egina dago dagoeneko.
- Desabantailak:
- Bateria batekin kilometro gutxi egin daitezke
- Bateriak garestiak eta pisutsuak dira
- Elektrizitate motorrak potentzia txikia dute eta horregatik autoak txikiak izan behar dira.
- Litiozko bateriak erabiltzen dira. Munduko litio %50 Bolivian aurkitzen da.
Hidroelektrikoa
Uraren mugimenduak sortutako energias baliatzen da. Argindarraren erabilera zabaldu aurretik, energia hidraulikoa sarri erabiltzen zen ureztatzeko eta errotak, burdinolak eta oihal fabrikak ibilarazteko.
- Abantailak:
- Ez du emisio kutsatzailerik botatzen
- Behar denean sor daiteke elektrizitatea, eta oso aproposa eta bizkorra da energia-eskaera puntualei erantzuteko
- Elektrizitatea sortzeaz gain, ibaiaren ibilbidea erregulatzen dute, eta edateko uraren horniketa kontrolatzeko erabil daitezke.
- Desabantailak:
- Ezin dela metatu, hau da, energia elektrikoa, sortu ahala, kontsumitu egin behar da.
- Leku zabala izan behar da.
Geotermikoa
Energia geotermikoa lur barneko beroaz baliatuz lortzen den energia da. Energia geotermikoa bi modutara erabil daiteke. Alde batetik, Lurraren barneko magmak sortutako beroa, bestalde, lurzoruaren masa handiak metaturiko beroa ere aprobetzatu daiteke.
- Abantailak:
- Petrolioak eta ikatzak baino hondakin gutxiago sortzen du.
- Ez du sortzen kanpo zaratarik.
- Lur gutxiago behar da geotermiko eraikuntza egiteko.
- Desabantailak:
- Pasaiaren hondatzea.
- Ezin da garraiatu.
- Kutsadura termikoa.
Biomasa
Biomasa, ekologian, eskualde bateko edo ekosistema bateko izaki bizidun guztiek duten masa da. Izaki bizidunak esaten denean, hilda dauden aleen masa ere kontuan hartu behar da: hildako zuhaitz baten enborra ere biomasaren parte da. Biomasaren baitan mikroorganismoak, landareak zein animaliak sartzen dira.
- Abantailak:
- Basoetako sute arriskua gutxitzen du.
- Petroleo eta ikatza bezelako energia iturrien erabilera gutxitzen du
- Nekazalguneetan suspertze ekonomikoa ekar dezake.
- Desabantailak:
- Biomasaren energia sortzeko prozesuan, aurretik energia behar da, horregatik gutxitzen da bereerrendimendua
- Kontrolik ezean deforestazio mugagabea gerta daiteke.
- Erregai fosilekin alderatuta, bere produkzioa garestiada.
Ziklo konbinatua
Zentral termiko konbentzionaletan lurrun-turbinak erabiltzen dira energia elektrikoa ekoizteko. Ziklo konbinatuko zentraletan, ostera, lurrun-turbinarekin batera gas-turbina ere erabiltzen da.
- Abantailak:
- Ez da kutxakorra
- Energia berriztagarria
- Desabantailak:
- Kostu ekonomiko handia
Ibilgailu elektrikoa
Ibilgailu mota honek ohiko motorra kendu eta motor elektrikoa du. Motor elektriko hori elektrizitatez baliatzeko bateria handi bat darama. Bateria etxeko elektrizitate sarera lotuz edo kaleetan jarriko diren tokietan kargatuko dira.
- Abantailak:
- Isurketak eza
- Elektrizitatea petrolioa baino merkeagoa da.
- Elektrizitatea ornitzeko sarea egina dago dagoeneko.
- Desabantailak:
- Bateria batekin kilometro gutxi egin daitezke
- Bateriak garestiak eta pisutsuak dira
- Elektrizitate motorrak potentzia txikia dute eta horregatik autoak txikiak izan behar dira.
Eolikoa
Energia eolikoa haizea erabiliz lortzen den energia da, hau da, aire korronteek sortutako energia zinetikoa erabiliz.Gaur egun, haize-energiaren erabilera nagusia elektrizitatea sortzea da. Haize-sorgailuek edo haize-errotek, haizearen energia erabiliz, sorgailu elektriko baten ardatza birarazten dute palak birarazita.
- Abantailak:
- Energia eolikoa guztiz berriztagarria da, eta, ondorioz, agortezina
- Erregai fosilen ordezko energia da; ez du erregai fosilik erabiltzen edota erretzen.
- Energia-iturri merkea da eta beste energia-iturriekin lehiatzeko gai da.
- Desabantailak:
- Airea pisu espezifiko txikiko fluidoa denez, sorgailu eolikoek handiak izan behar dute.
- Bideak egin behar dira mendi-muinoetara.
- Sorgailu eolikoen artean 'pasabideak' uzten diren arren, ingurutik pasatzen diren hegaztiak besoekin jo eta hiltzeko arrisku handia dago.
Energia Ez- Berriztagarriak
Nuklearra
Energia nuklearra erreakzio nuklearretan askatzen den energia da. Erreakzio hauek zenbait elementu kimikoren isotopo batzuen nukleo atomikoetan gerta daitezke.
- Abantaila:
- Energia elektriko handia sortzen dela.
- Ez du kosto ekonomiko handirik
- Desabantailak:
- arazo larriak sor diezaioke gizarteari:
- Hondakin nuklearrak, denbora asko behar dutela desagertzeko da.
Erregai fosilak
Erregai fosila lurraren litosferan aurkitutako hidrokarburoak dira, erregai gisa erabiliak. Gaur egun, erregai fosilak energia sortzeko lehengai nagusia dira, munduko energia premien %90 betetzen dute eta.
- Abantailak:
- Ez du kosto ekonomiko handirik
- Desabantailak:
- Hondakinen urteen eraginez Itsaso, laku etab.-en hondoan metatzen joan da.
- Baliabide naturalak areagotu
- Ingurune fisikoa nahastu
Zer egin beharko litzateke?
Nire iritzis energia berriztagarriak (energia eolikoa, Eguzki energia....) , gehiago erabili beharko litzatekez, baina energia ez- berriztagarriak (nuklearra, erregai fosilak....) erabiltzen utzi barik. Hau da, enegia berriztagarriak gehiago erabili et aenergia ez- berriztagarrien erabilera jaitsi.