Digwyddiad erchyll SENGHENYDD
14.10.1913- Universal Colliery
Dyma'r glowyr bu farw, yn dod allan o'r Pwll.
Dyma'r glowyr yn dod allan.
Dyma Mam yn yn dal ei phlentyn yn chwilio am ei wr.
Beth Digwyddodd?
Aeth lawr i'r pwll: 936
Lan yn fyw : 438
Ar goll/ marw : 421
Teulu yn dybynnu: 805
Plant :543 (lawr yn y pwll ar y pryd)
Gweddwon :205
Tadau a mamau : 63
Achubwyr :1
Wnaeth y ffrwydrad mynd trwy y pwll i gyd, cafodd ei tanio gan llwch glo a nwy dan ddear.
Dywedodd un llygaid dystiol "You could hear young boys, screaming for their mothers, from the ground."
Dywedodd un o'r achubwyr "Daethom o hyd i olion nid cyrff".
I adnabod y cyrff, roedd yr teuluoedd yn defnyddio ei esgidau, boca tobacco ac ei oriawr. Mae teuluoedd dal yn aros am ei plant a wrod. Mae rhai cyrff heb cael ei adnabod, ac felly bydd dim enw ar ei caregau bedd. Wnaeth Mrs. L Jones, colli ei wr a wyth allan o deuddeg o'i blant.
Ond nid yma, oedd digwyddiad ercyll y pwll. Yn 1901, deuddeg flynedd yn nol, wnaeth ffrwydrad arall digwydd. Ar y pryd, roedd perchenog y pwll, ar ei wyliau yn dde-Ffrainc. Roedd e yn canol 'shifft' ac felly ond 81 o bobol bu farw. Ond un wnaeth goroesi. Ar ol yr digwyddad dywedodd y llywodraeth, i glwchi llawr y pwll, i gladdu y llwch. Bydd pobol teulu yn derbyn 5 ceiniog a hanner fel cyfadferiad.